HAFIZANIN YÜKÜ MÜ, YÜKÜN HAFIZASI MI?
Kırmızıyı Sevenler Derneği, İstanbul’da, 1997 kışının soğuk günlerinde geçmektedir. Kar taneleri, sakinleri daima bir telaş içinde oradan oraya koşturan bu kentin sokaklarına pek bir gönülsüzce konmakta ve geçip gidenler, arkasında iz bırakmamaktadır. Beyazıt’taki yerleşkede protestocu bir küme öğrenci, yaklaşan vefattan habersiz, karların üstünde tepinmektedir. İzler çarçabuk silinir, ancak hafıza kendinde bir kadro kırıntılar taşımaktadır.
Alfa Kitap etiketiyle çıkan Papadopulos Apartmanı, Halifeler Köyü, Aloda, İki Irmak Ortası isimli kitapların muharriri Altar Kaplan, trajik bir vefatın etrafında kurguladığı bu yeni romanında, hafızanın yükünü, hatırla(t)manın sorumluluğunu hatırlatmaktadır.
28 Şubat devrinin gergin politik atmosferini tırmandıran İsrail Dışişleri Bakanı’nın Türkiye’ye ziyareti Siyasal İslamcı öğrencilerin protestosuna yol açmıştı. Protestolar sırasında gözaltına alınan İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi öğrencisi Halil Kınalı, hapishanede asılı hâlde meyyit bulunmuştu. Sorguya alınan bireylerin azaba yönelik tanıklıkları Kınalı’nın mevtini kuşkulu kılmaktadır. İşte bu noktada başlayan hatırla(t)manın sorumluluğu, politik kimliğinden bağımsız olarak, bir gencin şaibeli vefatına odaklanmaktadır.
Romanın gerek anlatım tekniği gerekse kullandığı gereçler bakımından zenginliği dikkat caziptir. Defne’nin kainatına açılan romanın birinci kısmında farklı bir anlatım lisanı kullanılır ki, bunu okurun keşfine bırakmak en düzgün seçenektir. Komiser Selahattin’e odaklanan ikinci kısımda anlatıcı bütün öyküye hâkim durumdadır. Son kısımda ise problemler Mesut’un gözünden görülür. Anlatım tekniğindeki bu çeşitliliğin yanı sıra, romanda türlü aralıklarla yer alan ve öyküyle bütünlük sağlayan gazete ve mecmua kupürleri, takvim yaprakları ve fotoğrafları içeren gereç zenginliği göze çarpmaktadır. Burada okur, çözmesi gereken bir gizemle karşı karşıyadır: Kıssayı tamamlayıcı bir rolü olan bu gereçler gerçek midir yoksa bütünüyle kurgunun eseri müdür?
Yazar, İstanbul’un soğuk kış günlerinin görünümünü canlı bir formda tasvir eder fakat bunu yalnızca yerin yahut etrafın bir serimi olarak yapmaz. Çünkü ağır kasvet hissini uyandıran bu tasvirler tıpkı vakitte karakterlerin iç dünyasıyla çarpıcı bir bütünlük arz etmektedir. Her biri pencerenin akabinde kendi hüznüne eşlik eden karlı havayı seyreder. Defne, odasında hasret duyduğu Hafız’ı düşünürken, Komiser Selahattin Galata Kulesi’nin siluetini izlerken, Mesut, Beyazıt’tan Cibali Polis Karakoluna seyreden polis otobüsünün içinde belirli bilinmeyen pişmanlık hissine kapılırken bu bütünlük fark edilir.
Derler ki, insan odasında o denli hiçbir şey yapmadan, hiçbir şey düşünmeden oturmayı beceremez. Bu dakikada odasında oturan Defne, az evvel yanından geldiği Hafız’ın hasretiyle dolarken, bir can zahmetinin içinde bulur kendini. Evhamlar zihinlerine üşüştüğü aşıkların balını zehir etmiştir. O denli ki, memnunluk en çok onlara uzak sanırsınız: “Sizi hayranlıkla dinlemesine çok sevinip umutla dolsanız da bir düş kırıklığına uğramak kaygısıyla fazla optimist olmamaya çalışırsınız.” (s.15). Tahlil, makûs hislere kapılmamak ve rahatlamak için etrafındaki objelere odaklanmak mıdır?
Komiser Selahattin Unkapanı Köprüsü’nden geçerken can problemi onun adımlarını takip eder, onunla birlikte Cibali Karakolundan içeri girer ve makam koltuğuna tekrar onunla birlikte kurulur. Anın o ıstırabını, dün ile bugünü birbirinden farksız kılan tekdüzeliği aşabilmek için ondan kaçar. “Kendisi burada kıstırılıp kalmışken kızının vaktini sempatik arkadaşlarıyla sevinç içinde geçirdiğini hayal ederek teselli bulmaya çalıştı.”(s. 48).
Romanın başından beri kendisini hissettiren hüzünlü havasına karanlık bir hücrede sorguyu bekleyişin gerginliği eklenir. Aşağılamalar eşliğinde geçen bu bekleyişi, azabın insan onurunu bir kere daha zedeleyişi izler. Akabinde o kaçınılmaz son gelir: Vefat. İnsanın unutmak için bin bir şey icat ettiği vefat en ürkütücü haliyle gelmiştir. Bir genç hapishanenin ortasında ayakkabı bağcığıyla asılı olarak meyyit bulunmuştur.
Kırmızıyı Sevenler Derneği’nin sistemin ihyası üzere majör tahlilleri yahut soruların kesin yanıtları yoktur. Hasebiyle romana hâkim olan karamsarlık, büyük problemlerin çok boyutlu ve temelden tahliller istediğini bilen realist bir bakıştan kaynaklanmaktadır. Romantizme pek bir paye vermeyen bu yaklaşım, tekrar de muhakkak bir idealizm taşır. Roman, hafızada bir yük haline gelen şaibeli bir mevtin serimini yaparak hatırla(t)ma sorumluluğunu üstlenir. Bununla birlikte ne bir bir faili işaret eder ne de kesin bir karar verir. Bütün bunlardan bir karara varacak olan okurdur.
Kaya İMRAG
imragkaya@gmail.com
